Η φορολογία μεταβίβασης διέπεται από το Ν. 4172/2013 (Φορολογία εισοδήματος, επείγοντα μέτρα εφαρμογής του ν. 4046/2012, του Ν. 4093/2012 και του ν. 4127/2013 και άλλες διατάξεις) («Νέος Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος»), όπως τροποποιήθηκε από το Ν.4646/2019 (Φορολογική μεταρρύθμιση με αναπτυξιακή διάσταση για την Ελλάδα του αύριο).
Ως γενική παρατήρηση, που έχει εφαρμογή τόσο στη μεταβίβαση ατομικής επιχείρησης όσο και στις πέντε εταιρικές νομικές μορφές που αναλύονται κατωτέρω, διευκρινίζεται ότι, βάσει του άρθρου 42 του νόμου 4172/2013 κάθε εισόδημα που προκύπτει από υπεραξία μεταβίβασης των ακόλουθων τίτλων, καθώς και μεταβίβασης ολόκληρης επιχείρησης, υπόκειται σε φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων:
α. Μετοχές σε εταιρία μη εισηγμένη σε χρηματιστηριακή αγορά
β. Μετοχές και άλλες κινητές αξίες εισηγμένες σε χρηματιστηριακή αγορά, εφόσον ο μεταβιβάζων συμμετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας με ποσοστό τουλάχιστον 0,5%
γ. Μερίδια ή μερίδες σε προσωπικές εταιρίες
δ. Κρατικά ομόλογα και έντοκα γραμμάτια ή εταιρικά ομόλογα
ε. Παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα
Ως υπεραξία νοείται η διαφορά μεταξύ της τιμής κτήσης που κατέβαλε ο φορολογούμενος και της τιμής πώλησης που εισέπραξε. Τυχόν δαπάνες που συνδέονται άμεσα με την αγορά ή την πώληση των τίτλων συμπεριλαμβάνονται στην τιμή κτήσης και την τιμή πώλησης και δεν προστίθενται ή αφαιρούνται, αντίστοιχα.
Για την τιμή κτήσης και την τιμή πώλησης διευκρινίζονται τα παρακάτω:
• Σε περίπτωση που οι μεταβιβαζόμενοι τίτλοι είναι εισηγμένοι σε χρηματιστηριακή αγορά (αφορά τις Α.Ε.), η τιμή κτήσης και η τιμή πώλησης καθορίζονται από τα δικαιολογητικά έγγραφα συναλλαγών, τα οποία εκδίδει η χρηματιστηριακή εταιρία ή το πιστωτικό ίδρυμα ή οιοσδήποτε φορέας που διενεργεί συναλλαγές
• Σε περίπτωση μεταβίβασης μη εισηγμένων τίτλων, η τιμή πώλησης προσδιορίζεται με βάση την αξία των ιδίων κεφαλαίων της εταιρείας που εκδίδει τους μεταβιβαζόμενους τίτλους κατά το χρόνο της μεταβίβασης ή το τίμημα ή αγοραία αξία που αναγράφεται στη σύμβαση μεταβίβασης, εφόσον αυτό είναι υψηλότερο. Η τιμή κτήσης προσδιορίζεται με βάση την αξία των ιδίων κεφαλαίων της εταιρείας που εκδίδει τους μεταβιβαζόμενους τίτλους κατά το χρόνο απόκτησης ή το τίμημα που αναγράφεται στη σύμβαση μεταβίβασης κατά το χρόνο της απόκτησης των τίτλων, εφόσον οποιοδήποτε από τα ανωτέρω είναι χαμηλότερο o Ως ίδια κεφάλαια των επιχειρήσεων που τηρούν απλογραφικά βιβλία, θα λαμβάνονται τα κεφάλαια όπως προκύπτουν από το καταστατικό ίδρυσης της εταιρίας και τις τροποποιήσεις αυτού
o Ως ίδια κεφάλαια των επιχειρήσεων που τηρούν διπλογραφικά βιβλία, θα λαμβάνονται τα ίδια κεφάλαια όπως αυτά εμφανίζονται στο τελευταίο πριν την ημερομηνία μεταβίβασης μηνιαίο ισοζύγιο της επιχείρησης
• Ως τιμή κτήσης για τίτλους που έχουν αποκτηθεί λόγω κληρονομικής διαδοχής ή μεταβίβασης με χαριστική αιτία, λαμβάνεται η αξία βάσει της οποίας υπολογίστηκε ο φόρος κληρονομιάς, δωρεάς ή γονικής παροχής ή χορηγήθηκε απαλλαγή από αυτόν
• Αν η τιμή κτήσης δεν μπορεί να προσδιορισθεί θεωρείται ότι είναι μηδενική
Φορολογικός συντελεστής (Ν. 4172/2013, άρθρο 43)
Ο δικαιούχος της ωφέλειας δεν υποχρεούται πλέον στην καταβολή φόρου υπεραξίας, κατά τη στιγμή της μεταβίβασης, ούτε και στην υποβολή αντίστοιχης δήλωσης υπεραξίας, όπως απαιτούνταν υπό το προϊσχύον καθεστώς του ν. 2238/1994.
Αντίθετα, ο δικαιούχος της ωφέλειας θα συμπεριλάβει το αντίστοιχο εισόδημα (το όποιο φορολογητέο κέρδος) στην ετήσια δήλωση φορολογίας εισοδήματος στο τέλος του έτους και θα φορολογηθεί με συντελεστή 15%.
Σχετικά με τη φορολογία εισοδήματος διευκρινίζονται τ παρακάτω:
• Τα κέρδη από επιχειρηματική δραστηριότητα που αποκτούν τα νομικά πρόσωπα και οι νομικές οντότητες που τηρούν απλογραφικά ή διπλογραφικά βιβλία φορολογούνται με συντελεστή 24% για τα εισοδήματα του φορολογικού έτους 2019 και εφεξής (Ν. 4172/2013 άρθρο 58, παρ. 1, όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 4646/2019)
• Οι Α.Ε., Ε.Π.Ε. και Ι.Κ.Ε. αποτελούν νομικά πρόσωπα με διπλογραφικά βιβλία, ενώ οι Ο.Ε. και Ε.Ε. αποτελούν νομικά πρόσωπα με απλογραφικά βιβλία Δικαιώματα προαίρεσης (Ν. 4172/2013, άρθρο 42α, παρ. 1, όπως προστέθηκε με ον Ν.4646/2019)
Το εισόδημα που προκύπτει για έναν εργαζόμενο ή εταίρο ή μέτοχο από νομικό πρόσωπο ή νομική οντότητα με τη μορφή δικαιωμάτων προαίρεσης απόκτησης μετοχών, όπως αυτά προσδιορίζονται κατά τον χρόνο άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης και ανεξαρτήτως εάν συνεχίζει να ισχύει η εργασιακή σχέση, αποτελεί εισόδημα από υπεραξία, εφόσον μεταβιβαστούν οι μετοχές μετά από τη συμπλήρωση 24 μηνών από την απόκτηση των δικαιωμάτων προαίρεσης και υπόκειται σε φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων.
Ως υπεραξία στις περιπτώσεις των δικαιωμάτων προαίρεσης, ορίζεται η διαφορά μεταξύ της τιμής κλεισίματος της μετοχής στο χρηματιστήριο και της τιμής διάθεσης του δικαιώματος για τις μετοχές των εισηγμένων εταιρειών ή η διαφορά μεταξύ της τιμής κτήσης και της τιμής πώλησης για τις μετοχές των μη εισηγμένων εταιρειών.
Το ως άνω εισόδημα από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου που προκύπτει από νομικό πρόσωπο ή νομική οντότητα που είναι μη εισηγμένη στο χρηματιστήριο νεοσύστατη μικρή επιχείρηση ή και πολύ μικρή επιχείρηση υπόκειται σε φορολογικό συντελεστή 5%, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθοι όροι:
• Τα ως άνω δικαιώματα αποκτώνται εντός πέντε 5 ετών μετά από τη σύσταση της εταιρείας
• Η εταιρεία δεν έχει συσταθεί μέσω συγχώνευσης
• Οι μετοχές μεταβιβαστούν μετά από τη συμπλήρωση 36 μηνών από την απόκτηση των δικαιωμάτων προαίρεσης
Απαλλαγή από το φόρο μεταβίβασης (Ν. 4172/2013, άρθρο 48α, όπως προστέθηκε με τον Ν. 4646/2019, άρθρο 20)
Το εισόδημα που προκύπτει από την υπεραξία μεταβίβασης τίτλων συμμετοχής σε νομικό πρόσωπο που εισπράττει ένα νομικό πρόσωπο που είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, απαλλάσσεται από τον φόρο, εάν το νομικό πρόσωπο του οποίου οι τίτλοι μεταβιβάζονται πληροί σωρευτικά τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
α. Περιλαμβάνεται στους τύπους που απαριθμούνται στο Παράρτημα Ι Μέρος Α΄ της Οδηγίας 2011/96/Ε.Ε., όπως ισχύει
β. Είναι φορολογικός κάτοικος κράτους-μέλους της Ε.Ε., σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους αυτού και δεν θεωρείται κάτοικος τρίτου κράτους εκτός Ε.Ε. κατ’ εφαρμογή όρων σύμβασης περί αποφυγής διπλής φορολογίας που έχει συναφθεί με αυτό το τρίτο κράτος
γ. Υπόκειται, χωρίς τη δυνατότητα επιλογής ή απαλλαγής σε έναν από τους φόρους που αναφέρονται στο Παράρτημα Ι Μέρος Β΄ της Οδηγίας 2011/96/ΕΕ ή σε οποιονδήποτε άλλον φόρο αντικαταστήσει έναν από τους φόρους αυτούς
δ. Το μεταβιβάζον νομικό πρόσωπο κατέχει ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον 10% της αξίας ή του πλήθους του μετοχικού κεφαλαίου ή βασικού κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου του νομικού προσώπου του οποίου οι τίτλοι συμμετοχής μεταβιβάζονται
ε. Το ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής διακρατείται τουλάχιστον 24μήνες
